Surabaya -
Banyak orang tua yang kerap mendongengkan atau menceritakan sebuah kisah pada anak-anak. Cerita-cerita itu biasanya berupa dongeng sebelum tidur, legenda, cerita pendek (cerpen), dan lain-lain.
Cerpen kerap dipilih karena teksnya dianggap sederhana, mudah dimengerti, namun tetap mengandung nilai moral yang tinggi. Terlebih, banyak cerpen yang bisa mengajarkan budi pekerti kepada anak-anak.
Di Jawa ada cerkak yang merupakan cerita pendek berbahasa Jawa. Cerkak termasuk karya sastra Jawa Modern.
SCROLL TO CONTINUE WITH CONTENT
Melansir buku Bahasa Jawa Xa karya Eko Gunawan, cerkak ditulis kurang dari 10.000 kata. Isinya juga ringkas dan merupakan cerita fiktif.
Contoh Cerkak Bahasa Jawa
Ada banyak contoh Cerkak yang bisa Anda gunakan. Berikut 3 contoh yang diambil dari situs Jawasastra.
1. Dongeng Sato Kancil, Kebo, lan Baya
Awan iku panase sumelet. Krana gorongane garing lan ngelak banget, Kancil kepengin menyang kali saperlu ngombe. Sawise ngombe samareme, dumadakan Kancil krungu swara sing njaluk tulung.
Kepengin ngerti sapa sing njaluk tulung mau, Kancil banjur nyedhaki menyang asale swara. Saeba kagete Kancil nalika lakune tekan enggok-enggokan kali. Panyawange tumancep marang Kebo sing lagi sambat kelaran merga sikile dicokot Baya.
Mangerteni kahanan kaya ngono Kancil rumangsa welas. Kepengin nulungi Kebo sing arep dimangsa Baya. Nanging kepriye carane sing arep nulungi? Kancil banjur ngulur pikire.
"Kebo lan Baya, piye kabarmu? Apa kowe sakloron lagi padha dolanan lan gegojegan?" tembunge Kancil sawise ana cedhake Kebo lan Baya.
"Cil, aku lagi apes tenan iki. Tulungana aku," kandhane Kebo karo ngempet lara.
"Apik Cil, kabarku. Dina iki aku pancen lagi untung banget," semaute Baya.
"Piye ta iki critane. Sing siji omong apes lan sing siji omong untung. Jan-jane ana apa iki?" Kancil ethok-ethok mbodhoni.
"Ngene lho, Cil. Mau nalika aku lagi ngombe neng pinggir kali kene dumadakan aku krungu swara sing njaluk tulung. Sawise takgoleki jebul Baya lagi sambat kelaran merga kebrukan wit. Dheweke ngrerepih njaluk tulung, mulane ya taktulungi," kandhane Kebo.
Kancil manthuk-manthuk.
"Ngene lho Cil critane," Baya sumambung. "Mau Kebo pancen sing nulungi aku. Dheweke sing bisa nguwali aku saka wit sing ngebruki awakku nganti ora bisa obah. Aku uga takon marang Kebo, apa gelem nulungi aku kanthi tulus? Dheweke saguh nulungi kanthi tulus."
Kancil bali manthuk-manthuk.
"Aku kebrukan wit nganti ora bisa obah suwene telung dina. Mesthi wae aku keluwen. Merga pas wektu ditulungi aku keluwen, dheweke arep takmangsa. Karomaneh dheweke ya wis janji saguh nulungi aku kanthi tulus. Apa aku salah yen tumindak kaya ngono?" kandhane baya maneh.
"Apa bener kaya ngono critane, Kebo?" pitakone Kancil marang Kebo.
"Pancen bener kaya ngono, Cil. Nanging karepku rak mung nulungi dheweke sing lagi kebrukan wit. Aku ora ngira babar pisan yen Baya uga arep mangsa aku," kandhane Kebo.
Kancil meneng sedhela, sajak mikir. "Yen kaya ngono critane, ateges Baya sing bener. Lan kowe, Kebo, kudu gelem dimangsa Baya," kandhane sabanjure.
Krungu tembunge Kancil sing kaya ngono, Baya rumangsa seneng atine. Suwalike Kebo dadi susah banget lan sajak pasrah.
"Nanging, kanggo nggoleki cethane perkara iki, aku kepengin kabeh sing wis kelakon dibaleni saka ngarep. Aku kepengin weruh sanyatane," kandhane Kancil.
"Ngapa ndadak kaya ngono, Cil?" pitakone Baya.
"Aku kepengin ngerti wiwit Baya kebrukan wit, ditulungi Kebo lan nganti Baya kepengin mangsa Kebo. Iki kabeh kanggo nggoleki endi sing bener lan endi sing luput."
"Perkara iki aku rak sing bener ta, Cil," semantane Baya.
"Pancen bener. Nanging apa kowe sing kondhang pinter gelem yen diarani arep mangsa Kebo sing ora rumangsa salah?"
Krungu tembunge Kancil sing kaya ngono mau, Baya saguh nuruti penjaluke Kancil. Wekasane, Baya ngeculake cokotane marang sikile Kebo.
Ora gantalan wektu, Baya diajak menyang papane sekawit nalika kebrukan wit. Sawise Baya mapan, Kebo gage-gage nyurung wit nganggo sungune. Saikine Baya bali kebrukan wit lan ora bisa obah maneh. Nyipati kahanan kaya ngono, Kancil banjur cepet-cepet ngajak mlayu Kebo ninggalake papan kuwi.
"Saiki rasakna Baya. Kaya ngono kuwi entuk-entukane ditulungi malah menthung," kandhane Kancil.
Baya sing saiki sambat kelaran lan ora bisa obah merga kebrukan wit, lagi sadhar yen wis diapusi Kancil. Ing atine banjur tuwuh pangigit-igit lan kepengin males arep mangsa Kancil embuh kapan mengko. Sauntara Kebo sing wis ditulungi Kancil lan uwal saka bebaya, bola-bali mung ngucapake panuwun.
Sawise Elisa rampung maca dongeng mau, kanca-kancane sanalika banjur keplok ora leren-leren.
"Saiki Ibu arep nyuwun pirsa. Pelajaran apa sing bisa dipethik saka dongeng mau?" ngendikane Bu Hesti.
"Baya sing srakah, Bu," wangsulane Sari.
"Kebo sing gampang diapusi, Bu," semaute Candra lan banjur disusul jawaban sing beda-beda saka murid liyane.
Bu Hesti mesem. "Sing cetha, pelajaran saka dongeng mau ora liya ditulungi malah menthung. Tumindak kaya ngono ora kena lan kudu disingkiri. Mesthine, yen ditulungi kudune matur nuwun, ora malah arep nyilakani sing aweh pitulungan."
Bubar ngendika kaya ngono Bu Hesti banjur metu saka ruwangan kelas, awit bel ngaso wis muni.
Baca contoh cerkak lainnya di halaman selanjutnya
2. Ing Tanah Sabrang
Wes oleh telung tahun Reza kerja ing PT kang dadi klangenane awit sekolah kejuruan jaman semana. Telpunan aweh kabar lan aweh kiriman marang Bapak Ibune ing ngomah ora tau kendhat.
Dheweke pancen gemati marang Bapak Ibune, sregep kirim dhuwit ajeg ora tau lali saben sesasi ping papat. Malah utange Bapak Ibu wus dilunasi dening Reza kabeh. Dhuwit wus cemepak, mangan enak, turu njenak, nanging kaya isih ana sing kurang.
Pepujaning ati kang dilirik awit pitung tahun kepungkur isih wae durung karanggeh. Nanging menawa digagas iki pancen salahe Reza, sawise ketampa ing PT dheweke ora kober dolanan HP lan kabar-kabaran marang kanca-kancane biyen. Nalika nyekel HP dheweke amung ngabari wong tua lan dulur, saliyane iku amung nguthek perkara gaweyan.
"Nyoba dolanan Sosial media, piye ya kabare kanca-kanca ngomah." Kandhane nalika nganggo Instagram.
Nalika wus isa aweh kabar marang kanca-kancane, ora nyana, Rumi, bocah kang disir pitung tahun durung kecandhak iku malah kang ndhisiki takon kabare Reza. Jroning ati rasane kaya gringgingen, bingung kudu piye, arep diwangsuli apa, ora gerti kudu ngomong apa.
Anane amung jingkrak-jingkrak, eseme kecer teka ngendi-endi ora ana enteke. Sawise iku dinane sajak ora mboseni, sithik-sithik mbukak HP nunggu wangsulan saka Rumi.
Menawa rada jeleh lan kesel ngadhep gaweyan, Reza mbuka fotone Rumi kang kapajang ing Instagram.
Dina gilir gumanti tresna jroning ati sansaya dadi, Reza kepingin nglamar Rumi. Dheweke durung ngrasa kalah lan durung ngrasa tresnane kandas, awit durung ana candhakan kang cetha saka Rumi seprana tumeka seprene. Mbok menawa candhakan iku metu nalika Rumi diajak tenanan bebrayan.
"Rum wus ana pitung tahun lho Rum, kowe krasa apa ora?" Swarane Reza lumantar telpun.
"Krasa ngenani apa Za?" Pitakone Rumi sajak bingung.
"Apa aku kudu jlentrehke ta Rum?" Durung tutug anggone ngomong, telpune pedhot embuh merga dipateni apa sinyale Rumi ilang.
"Jaluk Sepuramu ya Za, sinyalku elek telpune pedhot-pedhot" Reza maca chat kang lagi mlebu.
Embuh saka ngendi Reza entuk nomer rekeninge Rumi, tanpa suwe dheweke age-age nransfer Rumi dhuwit kareben tuku paket data larang. Reza wegah menawa telpunan rendhet amung gara-gara sinyal.
Pitakone kang durung oleh wangsulan iku, bali dikanthongi meneh durung ngerti arep ditakokne Rumi mbesuk kapan.
"Eh apa iki Za? Ngawur kowe" Pitakone Rumi sawise nampa dhuwit enem atus ewu ing rekeninge.
"Iku kanggo tuku paket data utawa pasang wifi Rum, supaya sinyalmu ora pedhot-pedhot" Wangsulane Reza kang aweh pitulungan.
Jane mono Rumi rumangsa ora kepenak marang Reza kang awit biyen apikan. Nanging, awit saka loma lan entheng tangane dina iku, Reza kerep dijaluki tulung Rumi perkara dhuwit.
Ora ngerti bakale kanggo apa, nanging Reza tetep ngirim dhuwit nadyan amung seket ewu. Sansaya suwe Reza katon umuke lan luntur gemine. Rumi jaluk apa sithik dituruti, sambat ora duwe dhuwit langsung dikirimi.
Ora krasa Reza lali wus ana rong minggu, dheweke durung ngirimi Bapak Ibune.
"Nyuwun pangapunten nggih Pak Bu, kula kesupen dereng kirim minggu kala wingi." Kandhane Reza lumantar telpun.
"Halah ya uwis, kuwi ya dhuwit-dhuwitmu dhewe lho. Ibu lan Bapakmu ora ngarep-arep mbok kirimi Le" Wangsulane Ibu meling Reza.
Durung suwe Ibune rampung telpun, Rumi genti nelpun. Perkara kang ora ana bedane karo dina-dina biasane. Anane amung jaluk kiriman utawa jaluk sawijining kepinginginan.
Nggagas lupute marang Bapak Ibu, Reza banjur nenguk sawise rampung ditelpun Rumi. Meneng ndomblong, tangane nyangga bathuk, kadhang kala ngukur sirah, budrege ora isa diendhani.
Kaya padatan, nalika budreg dheweke mbuka instagram langsung goleki fotone Rumi. Nalika mbuka status ing Instagrame Rumi malah metu fotone lagi metu karo kanca-kacane.
Ana ngomah Rumi anane malah dolan-dolan, seneng-seneng, blanja lan katon urip mewah. Dheweke isih tetep ora percaya ngenani foto lan video uripe Rumi kang ngebreh iku.
Baca contoh cerkak lainnya di halaman selanjutnya
3. Kekudhung Walulang Macan
Swara banyu gembrojog nlesik-nlesik kuping. Oyage godhong kesempyok angin jangkepi wanda tembang wengi. Lamat-lamat jangkrik ngerik , ceblang-ceblung kodhok ngimbali.
Pandi metani suket kang mapan ing pinggir Kali Watu. Yen ora wong kurang gaweyan apa ana manungsa kang gelem metani suket jalaran golek wangsit.
Miturut kandhane Lik Barki, pancen Pandi iku pawongan sregep. Sregep pasang nomer. Amung kari Pandi kang tumeka saiki durung kapok laku prihatin nyeyuwun marang Bandar kang murbeng dumadi.
Kali Watu tansah rame. Ora amung warga Desa Kemawur kang tranyak-tranyak saba kali golek wangsit.
Memper jenenge, Kali Watu pancen kebak watu gedhe kang mapan ing pinggir utawa tengahe kali. Malah akeh watune tinimbang banyu kang mili.
Dlusap-dlusup lelumpatan pawongan iku padha nggembol bakoh karep ing tembe, yaiku dhuwit. Ramene para buruh nomer iku bisa bubar amung karo tekane limbah kang liwat.
Pabrik mbukak tandhon limbah tengah wengi supaya ora konangan warga desa. Banyu bening ing kali bisa molah- malih dadi werna abang, ijo, lan kuning.
Nalika banyu kali mundhak dhuwur mambune mundhak ngawur. pawongan kang blusak-blusuk padha pilih sumingkir golek panggon liya.
"Jangkrik... iki karepe piye ta? Kok isih ora kapok ngguwak limbah ana kene!" Robet muring-muring.
"Lak ya pancen lumrahe kaya ngene ta Bet. Wis lingsir wengi je, wayahe pabrik ngguwak limbah." Pandi mentas saka kali.
"Bet... Ndi... rene munggaha! Age!" Lik Barki nyeluki saka pos ronda kang mapan ing ndhuwur kali.
Krungu swarane Lik Barki kang sajak wigati, Pandi lan Robet age-age munggah. Dalan tumuju pos rondha kagolong rekasa.
Pereng kali amung sacuwil, gawe mrindinge sikil. Durung suket kang lekas teles kena embun, sandal jepit wus alus ora gelem nyakot.
Tlunyar-tlunyur sandal kang wus ora peret. Saking mangkele, sandal dicopot bocah loro iku pilih nyeker. Wangsit durung sida ketemu malah ana kabar ora penak saka Lik Barki.
"Tak Kandhani..." Lik Barki miwiti kabar kang dirungu saka Pak Lurah.
"Sesuk Kali Watu iki arep ditekani Pak Bupati lan para perangkat dinas liyane."
"Pak Bupati pasang nomer ta Lik?" Robet nggodha sinambi ndudut rokok sak ler karemane.
"Wooo ngawur... kene jaluk ududmu dhisik!" Lik Barki ngranggeh wadah udud kang diselehke Barki.
"Ealah Lik Lik awormu thok karo Pak Lurah, udud wae isih njaluk. Gage tutukna ceritamu." Robet wus ngenteni.
"Lha ya, mbok age ta Lik" Pandi melu ngoyak-ngoyak Lik Barki kang gampang lalen iku.
"Nah rawuhe Pak Bupati lan perangkate duwe niyat ngangkat papanmu golek wangsit iku dadi panggon wisata"
"Kok isa???" kandhane Robet lan Pandi bareng.
"Aku ya ora ngerti, olehku nguping amung entuk kabar samono je."
Pandi lan Robet wus klimpungan, mikir golek panggon liya kang luwih mujur. Nanging arepa wis dipikir ngendi panggonan liyane tetep ra ketemu, amung Kali Watu kang penak lan cedhak saka omah.
Nah, itu tadi contoh cerkak bahasa Jawa beserta penjelasannya. Semoga Bermanfaat ya.
.webp)
