Bahasa Jawa dikenal memiliki tingkatan tutur kata yang sangat kaya dan kompleks, salah satunya adalah bahasa Jawa halus atau krama inggil. Ragam kosakata yang digunakan dalam bahasa Jawa halus tidak hanya menunjukkan sopan santun, tetapi merepresentasikan tata krama dan penghormatan kepada lawan bicara.
Oleh karena itu, mempelajari kosakata bahasa Jawa halus menjadi bagian penting untuk memahami budaya dan etika masyarakat Jawa. Dalam percakapan sehari-hari, terutama kepada orang yang lebih tua, dihormati, atau baru dikenal, penggunaan bahasa Jawa halus sangat dianjurkan.
Kosakata dalam bahasa Jawa halus cenderung berbeda jauh dengan bahasa Jawa ngoko (bahasa sehari-hari), baik dari segi bunyi maupun makna. Penggunaannya menuntut kepekaan sosial dan kemampuan memilih kata yang tepat agar pesan tersampaikan dengan santun di situasi yang sesuai.
SCROLL TO CONTINUE WITH CONTENT
Kosakata Bahasa Jawa Halus
Bahasa Jawa halus bukan hanya sebagai alat komunikasi, tetapi juga sebagai warisan budaya yang wajib dilestarikan. Berikut ragam kosakata bahasa Jawa halus beserta penggunaannya dalam kehidupan sehari-hari.
Bahasa Sehari-hari
- Adik - Adhi - Rayi
- Air - Banyu - Toya
- Agama - Agama - Agami
- Anak - Anak - Momongan
- Anak/Lare atau Putra - Putra - Putra
- Ayah - Rama - Rama
- Bahagia - Seneng - Rahayu
- Bagaimana - Piye - Kadhospundi
- Baik - Apik - Sae
- Banci - Banda - Banda
- Bantal - Bantal - Kajang sirah
- Bantal - Bantal - Bantal
- Banyak - Akeh - Kathah
- Beli - Tuku - Tumbas
- Beli - Tuku - Tumbas
- Belum - Durung - Dereng
- Belum - Durung - Dereng
- Benar/Betul - Bener - Leres
- Berdagang - Dagang - Gramen
- Berdiri - Adeg - Jumeneng
- Berangkat - Mangkat - Bidhal
- Berani - Wani - Wanton
- Berani - Wani - Wantun
- Berdagang - Dagang - Gramen
- Bercakap/Bicara - Kandha - Sanjang
- Bercakap/Bicara - Omong - Ngendika
- Berdandan/Berhias - Macak - Busono
- Berhenti - Mangdheg - Kendhel
- Berjalan - Mlaku - Mlampah
- Bersyukur - Suwun - Matur nuwun
- Berat - Abot - Awrat
- Berhenti - Mangdheg - Kendhel
- Bersinar - Benter - Becik
- Bersih - Resik - Suci
- Besok - Sesuk - Benjing
- Besok - Sesuk - Mbenjang
- Besar - Gedhe - Ageng
- Besar - Gedhe - Ageng
- Biasa - Biasane - Lumrah
- Bicara - Kandha - Sanjang
- Bicara - Omong - Ngendika
- Biji - Ijo - Jiwo
- Bila - Menowo - Menawi
- Biru - Biru - Biru
- Buat/Membuat - Nggawe - Nadamel/Damel
- Burung - Manuk - Peksi
- Benda - Banda - Banda
- Canggih - Canggih - Majeng
- Cangkir - Cangkir - Cangkir
- Cinta - Seneng - Tresna
- Cinta - Seneng - Tresna/Tresna
- Dada - Dhadha - Dhadha
- Dahulu - Biyen - Riyin
- Datang - Teko - Rawuh
- Dengar - Krungu - Mireng
- Dekat - Cedhak - Cerak
- Dewasa - Tuwo - Sepuh
- Dagang - Dagang - Gramen
- Diam - Meneng - Mendel
- Dingin - Adhem - Asrep
- Duduk - Lungguh - Lenggah/Pinarak
- Gila - Edan - E'wah
- Gigi - Untu - Wojo
- Gigi - Untu - Wojo
- Harga - Rega - Regi
- Hari ini - Saiki - Sakmenika
- Hidung - Irung - Gerono
- Hijau - Ijo - Ijem
- Hitam - Ireng - Cemeng
- Hujan - Udan - Jawah
- Ibu - Embok - Ibu
- Ikat pinggang - Sabuk - Sabuk
- Ingat - Eling - Emut
- Itu - Kuwi - Niku
- Ini - Iki - Menika
- Jadi - Dadi - Dados
- Jalan - Dalan - Margi
- Jalan - Laku - Lampah
- Jalan - Dalan - Mergi
- Jangan - Aja - Ampun
- Jangan - Aja - Ampun
- Jauh - Adoh - Tebih
- Jelek - Elek - Kirangsae
- Jual - Adol - Sade
- Kain - Jarit - Sinjang
- Kaki - Sikil - Ampean
- Kamar kecil - Mburi - Wingking
- Kami - Awake dhewe - Kita
- Kamu - Kowe - Panjenengan
- Kanang - Tengen - Tengen
- Kapan - Kapan - Kapan
- Kecil - Cilik - Alit
- Kemarin - Wingi - Kolowingi
- Kemari - Rene - Mriki
- Kenal - Tepung - Tepang
- Kepala - Endhas - Sirah
- Kering - Garing - Aking
- Kecuali - Kajaba - Kejawi
- Kuda - Jaran - Turangga
- Kuat - Kuwat - Kuat
- Lahir - Lair - Miyos
- Lama - Suwe - Dangu
- Lapar - Ngelih - Luwe
- Lari - Mlayu - Ngacir
- Lihat - Ndelok - Mirsani
- Lidah - Ilat - Lidhah
- Lembut - Lemes - Lemah
- Lengan - Lengen - Lengan
- Lekas - Age-age - Enggal-enggal
- Letih - Keselen - Kesah
- Leher - Gulu - Jangga
- Lelah - Keselen - Kesah
- Lemas - Lesu - Linu
- Lidah - Ilat - Lidhah
- Luka - Larane - Sesah
- Luas - Ombo - Wiyar
- Maaf - Ngapunten - Ngapura
- Mabuk - Mendem - Mendem
- Mahal - Larang - Awis
- Mahal - Larang - Awis
- Makan - Madhang - Nedha
- Makanan - Pangan - Tedhan
- Mandi - Adus - Siram
- Masuk - Mlebu - Mlebet
- Matah - Mripat - Netra
- Mati - Mati - Seda
- Mau - Gelem - Kersa
- Membeli - Tuku - Tumbas
- Mencium - Ngambung - Ngaras
- Mendapat - Entuk - Pikantuk
- Mengadu - Adu - Aben
- Mengadu - Adu - Aben
- Mengaji - Ngaji - Ngaos
- Mengambil - Njupuk - Mundhut
- Mengamati - Deleng - Ningali
- Mengapung - Ngambang - Ngambang
- Mengerti - Ngerti - Ngertos
- Mengerti - Ngerti - Ngertos
- Menggali - Ngagali - Ngawis
- Mengganggu - Ganggu - Ganggu
- Menghargai - Ngajeni - Ngaosi
- Menghitung - Ngetung - Ngitung
- Menginap - Menginep - Nginap
- Mengirim - Ngirim - Niprah
- Menjaga - Njaga - Ngreksa
- Menjual - Adol - Sade
- Menukar - Ijol - Lintu
- Menuju - Tujune - Dhateng
- Menunggu - Ngenteni - Ngantos
- Menunjuk - Nuduhake - Mewrat
- Menutup - Nutup - Nutup
- Menyerah - Nyerah - Sumarah
- Menyerang - Nyekel - Nyekel
- Menyewa - Nyewa - Ngegaduh
- Menyusul - Nyusul - Nyusul
- Merah - Abang - Abrit
- Merah - Abang - Abrit
- Mereka - Dheweke - Piyambakipun
- Mereka - Dheweke - Piyambakipun
- Mereka - Dheweke - Piyambakipun
- Minta - Jaluk - Nyuwun
- Minum - Ombe - Ombe
- Mudah - Gampang - Gampil
- Mudah - Gampang - Gampil
- Mulut - Cangkem - Tutuk
- Murah - Murah - Mirah
- Murah - Murah - Mirah
- Naik - Munggah - Mlebet
- Nasi - Sega - Sekul
- Orang - Wong - Tiyang
- Oranye - Oren - Oren
- Pajak - Pajek - Paos
- Pakaian - Sandhangan - Pang angge
- Panjang - Dawa - Panjang
- Panjang - Dawa - Panjang
- Panas - Benther - Benther
- Pegang - Cekel - Asta
- Pergi - Lunga - Tindak
- Perempuan - Wadon - Estri
- Permisi - Nyuwun sewu - Nyuwun sewu
- Pijat - Dadah - Ginda
- Pikir - Pikir - Penggalih
- Pikir - Pikir - Penggalih
- Pinjam - Silih - Sambut
- Pinjam - Nyilih - Ngampil
- Potong - Tugel - Potong
- Putih - Putih - Petak
- Putih - Putih - Petak
- Pulang - Bali - Mantuk
- Pulang - Balek - Kundur
- Punggung - Geger - Pengkeran
- Punggung - Punggung - Pengkeran
- Putra - Anak/Lare - Putra
- Rasa - Rasa - Raos
- Ratu - Ratu - Ratu
- Raut - Raut - Rupa
- Rendah - Endhek - Andhap
- Runding - Rembug - Rembag
- Rumah - Omah - Griya
- Sakit - Lara - Sakit
- Sakit - Lara - Gerah
- Saudara - Sadulur - Sadherek
- Saya - Kula - Dalem
- Sedikit - Sithik - Sakedhik
- Segera - Cepet - Enggal
- Sehat - Waras - Saras
- Selamat - Slamet - Wilujeng
- Selamat pagi - Sugeng enjang - Wilujeng enjang
- Selamat siang - Sugeng siang - Wilujeng siang
- Selamat malam - Sugeng ndalu - Wilujeng ndalu
- Selamat ulang tahun - Sugeng tanggap ambal warsa - Wilujeng tanggap ambal warsa
- Semua - Kabeh - Sedaya
- Semua - Kabeh - Sedaya
- Sengsara - Rekasa - Rekaos
- Seribu - Sewu - Setunggalewu
- Siapa - Sapa - Sinten
- Silakan - Mangga - Manggapunaturi
- Sore - Sore - Sontem
- Sudah - Wes - Sampun
- Suka - Seneng - Remen
- Suka - Seneng - Remen
- Tahu - Ngerti - Ngertos
- Tangan - Tangan - Tangan
- Tanda tangan - Tondo tangan - Tapak asto
- Tamu - Dhayoh - Tamu
- Tidak - Ora - Boten
- Tidak tahu - Embuh - Kilab
- Tinggi - Dhuwur - Inggil
- Teman - Kanca - Rencang
- Tempat - Panggon - Panggen
- Terima kasih - Suwun - Matur nuwun
- Tetapi - Mergane - Amargi
- Tua - Tuwo - Sepuh
- Tukar - Ijol - Lintu
- Uang - Dhuwit - Arta
- Wajah - Rai - Rai
- Waktu - Wayah - Wanci
- Ya - Yoh - Inggih/Injih
- Yang mana - Sing endhi - Ingkang pundhi
Kosakata Bahasa Jawa Halus Angka
- Satu/Siji/Setunggal
- Dua/Lara/Kalih
- Tiga/Telu/Tiga
- Empat/Papat/Sekawan
- Lima/Lima/Gangsal
- Enam/Enem/Enem
- Tujuh/Pitu/Pitu
- Delapan/Wolu/Wolu
- Sembilan/Sanga/Sanga
- Sepuluh/Sepuluh/Sedasa
- Sebelas/Sewelas/Sewelas
- Dua belas/Rolas/Kali welas
- Tiga belas/Telulas/Tiga welas
- Empat belas/Patbelas/Sekawan welas
- Lima belas/Limalas/Gangsal welas
- Enam belas/Nembelas/Enem welas
- Tujuh belas/Pitulas/Pitulas
- Delapan belas/Wolulas/Wolulas
- Sembilan belas/Sangalas/Sangalas
- Dua puluh/Rong puluh/Kalih dasa
- Dua puluh satu/Selikar/Selikur
- Dua puluh dua/Rolikur/Kalih likur
- Dua puluh tiga/Telulikur/Tigang likur
- Dua puluh empat/Patlikur/Sekawan likur
- Dua puluh lima/Selawe/Selangkung
- Dua puluh enam/Nemlikur/Nemlikur
- Dua puluh tujuh/Pitulikur/Pitulikur
- Dua puluh delapan/Wolulikur/Wolulikur
- Dua puluh sembilan/Sangalikur/Sangalikur
- Tiga puluh/Telung puluh/Tigang Dasa
- Tiga puluh satu/Telung puluh siji/Tigang dasa setunggal
- Tiga puluh dua/Telung puluh lara/Tigang dasa kalih
- Tiga puluh tiga/Telung puluh Telu/Tigang dasa tiga
- Tiga puluh empat/Telung puluh papat/Tigang dasa sekawan
- Tiga puluh lima/Telung puluh lima/Tigang dasal lima
- Tiga puluh enam/Telung puluh enem/Tigang dasa enem
- Tiga puluh tujuh/Telung puluh pitu/Tigang dasa pitu
- Tiga puluh delapan/Telung puluh wolu/Tigang dasa wolu
- Tiga puluh sembilan/Telung puluh sanga/Tigang dasa sanga
- Empat puluh/Patang puluh/Sekawan dasa
- Empat puluh satu/Patang puluh siji/Sekawan dasa setunggal
- Empat puluh dua/Patang puluh lara/Sekawan dasa kalih
- Empat puluh tiga/Patang puluh telu/Sekawan dasa tiga
- Empat puluh empat/Patang puluh papat/Sekawan dasa sekawan
- Empat puluh lima/Patang puluh lima/Sekawan dasa Gangsal
- Empat puluh enam/Patang puluh enem/Sekawan dasa enem
- Empat puluh tujuh/Patang puluh pitu/Sekawan dasa pitu
- Empat puluh delapan/Patang puluh wolu/Sekawan dasa wolu
- Empat puluh sembilan/Patang puluh sanga/Sekawan dasa sanga
- Lima puluh/Seket/Seket
- Lima puluh satu/Seket siji/Seket setunggal
- Lima puluh dua/Seket lara/Seket kalih
- Lima puluh tiga/Seket telu/Seket Tiga
- Lima puluh empat/Seket papat/Seket Sekawan
- Lima puluh lima/Seket lima/Seket gangsal
- Lima puluh enam/Seket enem/Seket enem
- Lima puluh tujuh/Seket pitu/Seket pitu
- Lima puluh delapan/Seket wolu/Seket wolu
- Lima puluh sembilan/Seket sanga/Seket sanga
- Enam puluh/Sewidak/Sewidak
- Enam puluh satu/Sewidak siji/Sewidak setunggal
- Enam puluh dua/Sewidak lara/Sewidak Kalih
- Enam puluh tiga/Sewidak telu/Sewidak tiga
- Enam puluh empat/Sewidak papat/Sewidak sekawan
- Enam puluh lima/Sewidak lima/Sewidak gangsal
- Enam puluh enam/Sewidak enem/Sewidak enem
- Enam puluh tujuh/Sewidak pitu/Sewidak pitu
- Enam puluh delapan/Sewidak wolu/Sewidak wolu
- Enam puluh sembilan/Sewidak sanga/Sewidak sanga
Menguasai kosakata bahasa Jawa halus bukan hanya soal kemampuan berbahasa, tetapi wujud pelestarian budaya. Dengan mempraktikkannya dalam percakapan harian, maka ikut menjaga nilai kesopanan dan adat Jawa. Semoga bermanfaat.
(ihc/irb)